Page 6 - 881347_ATLAS_Wybrane gatunki chronionych zwierzat
P. 6
Wprowadzenie
Ludzie już od dawna zdawali sobie sprawę z nie- waszyngtońską). Ważną formą ochrony jest resty-
bezpieczeństw, jakie pociąga za sobą ingerowa- tucja, czyli ponowne wprowadzenie gatunku na
nie w świat przyrody. Pragnęli więc zachować na- jego pierwotne miejsce występowania. Niektó-
turalne piękno i bogactwo natury dla przyszłych re gatunki chronione znalazły się w rejestrze ga-
pokoleń. tunków zagrożonych, jakim jest Polska czerwona
Ze źródeł historycznych wiemy, że najstar- księga zwierząt i Czerwona lista zwierząt giną-
sze w dziejach decyzje o ochronie przyrody po- cych i zagrożonych w Polsce.
dejmowano w Chinach już trzy tysiące lat temu. Współczesne akty prawne dotyczące ochro-
W Polsce pierwsze przepisy tego rodzaju pojawi- ny gatunkowej wydzielają różne jej zakresy –
ły się w XI wieku, kiedy to król Bolesław Chrobry ochronę ścisłą i ochronę częściową. Ochrona
powołał straż bobrowniczą w celu ochrony bo- ścisła zakazuje m.in. umyślnego zabijania, okale-
brów. Sto lat później na terenie Mazowsza książę czania, chwytania, chowu oraz przetrzymywania
Bolesław IV Kędzierzawy ograniczył polowanie i płoszenia zwierząt, a także niszczenia jaj i form
na tury, a w 1443 roku w jego ślady poszedł król rozwojowych. Ponadto zakazuje niszczenia sied-
Władysław Jagiełło, który ograniczył polowania lisk, gniazd, nor czy zimowisk oraz uniemożliwia-
nie tylko na tury, ale także na tarpany, łosie, żubry nia zwierzętom do nich dostępu. Z kolei ochrona
i bobry. Kolejni władcy rozszerzali listę zwierząt częściowa obejmuje powyższe zakazy, wprowa-
chronionych, ale dopiero w 1934 roku sejm przyjął dzając jednak od nich warunkowe odstępstwa.
w Polsce ustawę o ochronie przyrody, która stała Dopełnieniem ochrony gatunkowej jest
się początkiem rozwiązań systemowych. Kolejna ochrona obszarowa, która zabezpiecza całe eko-
ustawa o ochronie przyrody została uchwalona systemy będące siedliskami chronionych gatun-
w roku 1949, jednak akt wykonawczy do niej – roz- ków. Od chwili objęcia ochroną danego terenu
porządzenie wprowadzające ochronę 128 tak- ograniczona zostaje na nim działalność człowie-
sonów zwierząt (przeważnie gatunków, ale także ka – na takim obszarze nie wolno m.in. wycinać
kilku rodzajów, a nawet całych rodzin) – wszedł drzew, polować i zbierać grzybów. Zwiedzający
w życie dopiero trzy lata później. Kolejne ustawy mogą się poruszać po ściśle oznaczonych szla-
o ochronie zwierząt były wprowadzane w latach: kach i ponadto powinni się zachowywać tak, aby
1983, 1995, 2001, 2004, 2011, 2014. Ostatnia, aktual- nie płoszyć zwierząt i nie niszczyć roślin.
nie obowiązująca ustawa, pochodzi z roku 2016. Za początki ochrony obszarowej w Polsce moż-
Tak prezentuje się krótka historia ochrony ga- na uznać rok 1921, kiedy utworzono leśnictwo „Re-
tunkowej zwierząt w Polsce. Obejmuje ona dzia- zerwat” na części obecnego Białowieskiego Parku
łania zabezpieczające istnienie gatunków cen- Narodowego. Obecnie na terenie kraju znajdują się
nych, a jednocześnie zagrożonych wyniszczeniem 23 parki narodowe oraz ponad tysiąc mniejszych
z powodu postępowania człowieka. Chronione są obszarów chronionych, czyli rezerwatów.
gatunki rzadko występujące, endemiczne – czyli Na ilustracjach w atlasie przedstawiono 387
żyjące tylko na ograniczonym obszarze oraz ob- gatunków zwierząt, w tym 332 gatunki podlega-
jęte ochroną na podstawie umów międzynaro- jące ochronie ścisłej oraz 55 gatunków objętych
dowych (m.in. konwencją ramsarską i konwencją ochroną częściową.
Symbole graficzne użyte w opisach gatunków:
ochrona ścisła ochrona częściowa samica samiec
4
