Page 172 - Historia Klasa 5 podrecznik

Wzmocnienie władzy królewskiej
Pomimo zjednoczenia wciąż odczuwano w kraju skutki rozbicia
dzielnicowego. W różnych regionach obowiązywały np. odmienne
prawa lub funkcjonowały osobne urzędy, co prowadziło do chaosu
w państwie i osłabiało władzę króla. Aby wzmocnić jedność kraju,
Kazimierz Wielki nakazał spisanie i uporządkowanie dotychczaso-
wych przepisów prawnych. Zebrano je w formie statutów – regu-
lowały one wiele przepisów dotyczących prawa karnego. Określały
też obowiązki w zakresie bezpieczeństwa kraju. Każdy posiadacz
Pieczęć majestatyczna dóbr ziemskich musiał się stawić na wezwanie władcy do służby
Kazimierza Wielkiego. Widać w pospolitym ruszeniu. Nazywa się tak wojsko powoływane ce-
na niej orła piastowskiego – lem obrony państwa. Obowiązek walki w pospolitym ruszeniu miało
symbol polskiego państwa. głównie rycerstwo (szlachta).
Ważnym krokiem zmierzającym do podporządkowania poszcze-
gólnych dzielnic władzy króla było mianowanie przez niego wiernych
Ziemia – w średniowiecznej
Polsce: podstawowa jednostka sobie starostów. Nazywa się tak urzędników, którzy reprezentowali
administracyjna; w XIV–XV wie- monarchę w poszczególnych ziemiach. Starostowie mieli rozległe
ku większość ziem przekształci- uprawnienia – m.in. zarządzali majątkami królewskimi i mogli zwo-
ła się w województwa. ływać pospolite ruszenie (w imieniu monarchy).

1 Jan z Czarnkowa (ok. 1320– Jan z Czarnkowa o panowaniu Kazimierza Wielkiego
1
1370) – podkanclerzy koronny,
zaufany współpracownik króla Królewską uwieńczony koroną, rządził on powierzonym mu przez Boga
Kazimierza Wielkiego, autor królestwem i narodem dzielnie i z pożytkiem. Albowiem, wedle słów pro-
Kroniki. roka, umiłował pokój, prawdę i sprawiedliwość. Był bowiem najżarliw-
szym opiekunem i obrońcą dobrych i sprawiedliwych, zaś najsroższym
prześladowcą złych, grabieżców, gwałcicieli i oszczerców. […]. Za jego
czasów żaden z potężnych panów lub szlachty nie śmiał biednemu gwał-
tu czynić, lecz wszystkich się sądziło według szali sprawiedliwości.
Ponieważ zaś w Królestwie Polskim, w sądach prawa polskiego, są-
dzono z dawnych czasów podług pewnych zwyczajów, które się bardzo

2
2 Skaziły się – zostały skażone, skaziły , a przez różne osoby rozmaicie zmieniane, wprowadzały wiele
zepsuły się. podstępów i krzywd, przeto ten król […] ustawy z prawem i rozumem
zgodne […] zawarł w piśmie, dla zachowania na wieczne czasy.

Źródło: Jan z Czarnkowa, Kronika, tłum. J. Żerbiłło, opr. M.D. Kowalski, Kraków 1996

1 O którym z dokonań Kazimierza Wielkiego wspomina kronikarz?

2 Zacytuj opinię Jana z Czarnkowa na temat panowania Kazimierza Wielkiego. W jaki sposób bliskie
relacje między kronikarzem a królem mogły mieć wpływ na przedstawioną w kronice ocenę?

170
170