Page 68 - 882688_FOLDER PRZEDMIOTOWY HISTORIA (4-7)_srodki
P. 68
1.3 Rewolucja przemysłowa Maszyna parowa zrewolucjonizowała produkcję. Jeden silnik parowy
wprowadzał w ruch kilkadziesiąt urządzeń w fabryce. Pozwalało to wytwa-
rzać towary na niespotykaną dotąd skalę. Dzięki zastosowaniu takiego silnika
można było budować fabryki w bardziej dogodnych lokalizacjach, np. w są-
wiek NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ
XVIII XIX XX XXI siedztwie miast, czyli dużych rynków zbytu, czy w miejscach występowania
surowców kopalnych (węgla, rud metali itd.). Pod tym względem silnik paro-
1769 r. – opatentowanie maszyny 1825 r. – otwarcie pierwszej wy był znacznie bardziej użyteczny niż stosowane dotychczas koło wodne,
parowej przez Jamesa Watta linii kolejowej w Anglii
które wymuszało budowę fabryk w pobliżu rzek dostarczających energii. W pierwszej połowie XIX w.
Podejmij temat z Przypomnij, w jaki sposób ukształtował się rynek pracy najemnej w Anglii. Wynalezienie napędu parowego oraz wprowadzenie maszyn do pro- szybciej niż kiedykolwiek rozwijał
dukcji sprawiło, że Wielka Brytania – jako pierwszy kraj na świecie – wkro- się przemysł ciężki: hutnictwo,
czyła na drogę industrializacji (uprzemysłowienia). Proces ten polegał górnictwo i przemysł maszynowy.
na przejściu od etapu produkcji ręcznej w manufakturach do produkcji zme- Powyżej: brytyjska huta z przełomu
wieków XIX i XX.
Płodozmian – system uprawy Rozwój rolnictwa w Wielkiej Brytanii chanizowanej w fabrykach. Industrializacja z czasem objęła inne kraje Euro-
uwzględniający ściśle określone py i świata. Całkowicie zmieniła oblicze światowej gospodarki. Spowodowała
następstwo wysiewu na danym Pod koniec XVIII w. rolnictwo wciąż było podstawową gałęzią europejskiej też zmiany w wielu dziedzinach życia. Dlatego niektórzy historycy, aby pod-
obszarze. W płodozmianie – zamiast gospodarki. W niektórych państwach pracą na roli zajmowało się nawet
każdego roku zostawiać jedno pole 90 procent ogółu zatrudnionych. W krajach uprzemysłowionych odsetek ten kreślić jej znaczenie, używają terminu rewolucja przemysłowa.
nieobsiane jak w systemie trójpolówki był jednak niższy. Dotyczyło to zwłaszcza Wielkiej Brytanii, w której rolnicy Najważniejszym surowcem w czasie rewolucji przemysłowej stał się węgiel
– obsiewano wszystkie pola, ale stanowili mniej niż połowę wszystkich pracujących. Reszta ludności utrzymy- – wykorzystywany jako paliwo do napędu maszyn parowych oraz do produkcji
co roku czym innym. Uprawiano też żelaza. Do wytopu tego metalu zaczęto używać pieców hutniczych opalanych
rośliny zwiększające żyzność ziemi, wała się z przemysłu, rzemiosła czy handlu. koksem, czyli węglem kamiennym o podwyższonej temperaturze spalania
np. koniczynę. Brytyjskie rolnictwo – pomimo że była w nim zatrudniona mniejsza część (zastąpił on węgiel drzewny). Dzięki temu na skalę przemysłową uzyskiwano
ludności niż w innych krajach – zaspokajało potrzeby żywnościowe krajowe-
go rynku i ciągle się rozwijało. Brytyjscy rolnicy chętnie wprowadzali inno- metal wysokiej jakości. Z kolei w fabrykach odlewano i wyciskano na prasach
wacyjne rozwiązania służące zwiększaniu produkcji. Stosowali płodozmian gotowe elementy żelazne, np. przęsła mostów, tory, części do maszyn. Żelazo
i wykorzystywali maszyny (np. ulepszone pługi). Efektywnie gospodarowali coraz częściej wypierało drewno, ponieważ było wytrzymalsze i dawało więcej
Lokomotywa Stephensona
nie tylko zamożni szlachcice, ale też sami chłopi. W Anglii uzyskali oni pełne możliwości konstrukcyjnych. osiągała maksymalną prędkość
prawo własności ziemi. Mieli więc pewność, że nie zostanie im ona odebrana. Rozwój transportu 46 km na godzinę. Jednak średnia
Mogli bezpiecznie inwestować, by zwiększać opłacalność upraw. Podnosili prędkość pierwszych pociągów
także kwalifikacje i specjalizowali się w wybranych rodzajach produkcji rolnej. Surowce do fabryk i gotowe produkty do miast trzeba było przewozić możliwie nie była imponująca. Wynosiła
tanio i szybko. Świat stanął przed potrzebą pilnego usprawnienia transportu, zaledwie 15 km na godzinę. Mniej
Industrializacja, czyli uprzemysłowienie tak by w krótkim czasie dostarczać towary nawet do bardzo odległych miejsc. więcej z taką prędkością poruszał
się ówczesny dyliżans. Obecnie
W transporcie, podobnie jak w przemyśle, znaleziono zastosowanie dla ma-
Rozwój rolnictwa poprawił stan wyżywienia i przyczynił się do wzrostu licz- może się ona wydawać bardzo
Maszyna parowa była by ludności w Anglii. To z kolei spowodowało zwiększenie zapotrzebowa- szyny parowej Watta. W 1814 r. angielski konstruktor George Stephenson mała, ale znaczenie lokomotywy
zasilana energią wytwarzaną [czyt. dżordż stiwnson] zbudował lokomotywę parową. Jedenaście lat póź- parowej było przełomowe.
przez rozgrzaną parę wodną. nia na rozmaite produkty: narzędzia, ubrania itp. Manufaktury nie były już niej jego pojazd zaczął kursować pierwszą na świecie linią kolejową. Po wyna- Wyposażone w mechaniczny
Powstawała ona w osobnym kotle w stanie sprostać tym rosnącym oczekiwaniom. Brytyjscy przedsiębiorcy napęd parowozy pod wieloma
ogrzewanym podczas spalania jako pierwsi w Europie zaczęli więc szukać odpowiedzi na pytanie, co zrobić, lezieniu lokomotywy nastąpił szybki rozwój kolei żelaznych. Kolej usprawniła względami przewyższały konne
węgla lub drewna. Następnie by produkować więcej i szybciej. Naprzeciw tym potrzebom wyszli tamtejsi transport, komunikację oraz wywarła olbrzymi wpływ na gospodarkę. środki transportu.
para trafiała do cylindrów,
gdzie poruszała tłoki wprawiające konstruktorzy. Projektowali oni coraz lepsze maszyny – tańsze, bezpiecz-
urządzenia w ruch. niejsze, bardziej wydajne i niezawodne. Na przykład w przemyśle włó-
kienniczym wprowadzono wówczas mechaniczną przędzarkę oraz krosno
mechaniczne. Nowe maszyny pracowały znacznie szybciej niż tradycyjnie
Opatentować – uzyskać dokument
przyznający wyłączne prawo używane kołowroty i krosna. Największym przełomem okazało się jednak
do czerpania korzyści z danego wynalezienie maszyny parowej. W 1769 r. wynalazek ten opatentował
wynalazku. szkocki konstruktor James Watt [czyt. dżejms łot].
66 16 17
0602_881435_historia_kl7_DRUK.indd 16 02.06.2020 10:19:55 0602_881435_historia_kl7_DRUK.indd 17 02.06.2020 10:19:57
