Page 208 - 882148_biologia_kl7_podrecznik_pilot
P. 208
7.1 Budowa układu dokrewnego
Podejmij temat z Czy wiesz, co sprawia, że w obliczu niebezpieczeństwa nasz organizm może
się zmobilizować do działań, które w normalnych warunkach wydają się
niewykonalne?
Rodzaje gruczołów
Gruczoły to wyspecjalizowane struktury, które produkują różne wydzie-
liny. Wyróżniamy ich 2 typy: zewnątrzwydzielnicze i wewnątrzwydzielni-
cze. Gruczoły zewnątrzwydzielnicze mają przewody wyprowadzające,
a ich wydzieliny są odprowadzane na powierzchnię ciała (np. pot) lub do
narządów wewnętrznych (np. ślina, enzymy trawienne). Z kolei gruczoły
A wewnątrzwydzielnicze nie mają przewodów, a ich wydzieliny przecho-
dzą bezpośrednio do krwiobiegu (il. 7.1). Inaczej są nazywane gruczołami
dokrewnymi. Tworzą one układ dokrewny.
Układ dokrewny reguluje funkcjonowanie organizmu
Układ dokrewny reguluje działania wszystkich układów narządów w orga-
nizmie. Tworzące go gruczoły dokrewne wydzielają związki chemiczne
B nazywane hormonami. Z tego powodu układ dokrewny jest również nazy-
wany układem hormonalnym. Hormony mogą dotrzeć z krwią nawet do
7.1 Zasada działania gruczołu ze-
wnątrzwydzielniczego (A) i gruczołu komórek bardzo oddalonych od miejsca ich powstania.
wewnątrzwydzielniczego (B) Hormony kontrolują wszystkie nasze czynności i procesy życiowe:
wzrost i rozwój organizmu, odżywianie, wydalanie, uzyskiwanie energii, roz-
Gruczoły dokrewne – mnażanie, a także funkcjonowanie narządów wewnętrznych, krążenie krwi
wyspecjalizowane narządy i limfy, skład i objętość krwi. Ich działanie nie jest tak gwałtowne, jak w przy-
produkujące hormony; do głównych padku reakcji, które obserwujemy w układzie nerwowym. Jest wolniejsze, jed-
gruczołów dokrewnych zaliczamy: nak bardziej długotrwałe.
przysadkę, tarczycę, trzustkę, nadnercza,
szyszynkę i gruczoły płciowe.
Jak jest zbudowany układ dokrewny?
Hormony – związki chemiczne
kontrolujące czynności życiowe Układ dokrewny człowieka tworzą gruczoły dokrewne znajdujące się w róż-
organizmu; są produkowane przez nych miejscach organizmu (il. 7.2). Do najważniejszych z nich należą: przysad-
gruczoły dokrewne, a następnie ka, tarczyca, trzustka, nadnercza, szyszynka i gonady, czyli gruczoły płciowe.
wydzielane do krwi. Gruczoły mają różne kształty, ale wszystkie są zbudowane głównie z tkanki na-
błonkowej, która pełni funkcję wydzielniczą.
Gruczołem o szczególnym znaczeniu jest przysadka. Wydziela ona hor-
Hormony tropowe – hormony mony mające wpływ na syntezę hormonów produkowanych przez inne gru-
wydzielane przez przysadkę,
stymulujące tarczycę, nadnercza czoły dokrewne: tarczycę, nadnercza, jądra i jajniki. Te hormony przysadki,
i gruczoły płciowe do wydzielania ze względu na funkcję, jaką pełnią, nazywamy hormonami tropowymi
własnych hormonów. (od gr. tropikós – wpływający na).
206
