Page 134 - przyroda_podrecznik kl4
P. 134

6.4            Jak organizmy radzą sobie na lądzie?                                                                         Jakie cechy mają zwierzęta lądowe?                                                         Wybrane grupy
                                                                                                                                                                                                                              zwierząt
                                                                                                                                                                                                                             lądowych:
                                                                                                                                     Żyją w zróżnicowanych środowiskach i w różny sposób się poruszają.
       Podejmij temat                           z  Dlaczego niektóre rośliny nie usychają, mimo że rosną w miejscach,
                                                 gdzie jest mało wody?                                                               pod ziemią         wśród drzew            wśród skał

                                                z  Dlaczego pewnych zwierząt nie spotkasz zimą?                                      Przednie kończyny                        Kończyny kozicy są silnie umięśnione.
                                                                                                                                     kreta przypominają                       Racice (kopyta) mają ostre krawędzie
                                                                                                                                     łopaty  koparek                          i elastyczne spody, co ułatwia
                                                                                                                                                                              zwierzęciu poruszanie się po                Owady mają
                                                                                                                                                                              nierównym, kamienistym podłożu              trzy pary odnóży
       Czym się charakteryzuje środowisko lądowe?

       W środowisku lądowym organizmy mają łatwy dostęp do światła i tlenu niezbędnego do oddy-
       chania, ale muszą sobie radzić ze zmieniającą się temperaturą powietrza. Latem bywa gorąco,                                                      Wiewiórki mają palce
       zimą może być bardzo chłodno, a nawet mroźnie. Różnice temperatury występują także między dniem                                                  kończyn zakończone                                                Pająki mają cztery pary
                                                                                                                                                        pazurami, które
       a nocą. Wiatr może przynosić ulgę w czasie upału lub wzmagać odczucie zimna w chłodne dni. Na ob-                                                umożliwiają im        na grząskich, podmokłych terenach           odnóży
       szarach z małą ilością opadów organizmy mogą mieć ograniczony dostęp do wody.                                                                    chwytanie się         Łoś ma racice duże i szeroko
                                                                                                                                                        chropowatej kory
                                                                                                                                     w powietrzu                              rozstawione, co zapobiega zapadaniu
                                                                                                                                                                              się zwierzęcia w grząskim podłożu
                                                                                                                                     Ptaki (np. dzwoniec)  i wiele owadów (np. ważka)
       Jakie cechy mają rośliny lądowe?                                                                                              potrafią latać dzięki skrzydłom
                                                                                                                                                                                                                          Ślimaki mają miękkie
       W budowie roślin wyróżnia się:                   Rośliny lądowe są dostosowane do różnych warunków                                                                                                                 ciało i jedną nogę
       korzenie, łodygi i liście. Niektóre              panujących na lądzie.
       rośliny wytwarzają też kwiaty i owoce.
                                                        Tam, gdzie brakuje wody,
                                                        rosną np. rośliny o grubych,
                                                        mięsistych liściach, które
                                  Kwiaty                                                                                                                                                                                  Płazy mają cienką
                              swoim kolorem             gromadzą wodę.                                                              Znoszą niską temperaturę powietrza zimą dzięki pokryciu ciała włosami                 wilgotną skórę
                           i zapachem przyciągają                                                                                   lub piórami, niektóre zapadają w sen zimowy lub w odrętwienie.
                           owady, które je zapylają                                      rojnik          rozchodnik
                                                                                                                                     Niedźwiedź                              Ptaki w zimne dni
                                  Owoce                                                                                              w trakcie                               stroszą pióra.
                           powstają z kwiatów po                                                                                     przygotowań                             Warstwa powietrza
                          zapyleniu; w środku mają      Wiele roślin wykorzystuje                                                    do zimowego                             między piórami
                          nasiona, z których mogą       siłę wiatru do przenoszenia                                                  snu intensywnie                         chroni je przed                              Gady mają suchą skórę
                           wyrosnąć nowe rośliny        owoców na znaczne odległości                                                 się odżywia                             utratą ciepła                                pokrytą łuskami
                                                        i rozsiewania nasion.
                                 Łodyga                                                 mniszek            klon
                              utrzymuje roślinę
                           w pozycji pionowej, co                                                                                    Chronią się przed utratą wody przez pokrycie ciała śluzem lub łuskami;
                            umożliwia jej lepsze                                                                                     przeczekują też największe upały w kryjówkach.
                            wykorzystanie światła       Aby przetrwać zimę, kiedy
                               słonecznego                                                                                                                                                                                Ptaki mają skórę pokrytą
                                                        temperatura powietrza spada                                                 Salamandra  ma                      Wąż Eskulapa                                      piórami i skrzydła
                                  Liście                poniżej 0°C,  wiele drzew                                                   skórę pokrytą                       ma ciało pokryte
                           zwracają się całą swoją      i krzewów traci liście, rośliny   brzoza latem  brzoza zimą                 śluzem; żyje                        łuskami, co
                                                                                                                                    wyłącznie
                                                                                                                                                                        chroni go przed
                           powierzchnią do słońca,      zielone wytwarzają odporne                                                  w środowiskach                      wysychaniem
                           by lepiej wykorzystywać      na mróz cebule lub nasiona.                                                 wilgotnych
                                  światło

                                 Korzenie                                                                                            Oddychają tlenem zawartym w powietrzu, wiele z nich za pomocą płuc                   Ssaki mają skórę pokrytą
                              utrzymują roślinę                                                                                      (np. ślimaki lądowe, płazy, gady, ptaki i ssaki).                                    sierścią, młode osobniki
                                w podłożu                                                                                                                                                                                 ssą mleko matki
                              i pobierają wodę                                              hiacynt      łubin

                                        132
   129   130   131   132   133   134   135   136   137   138   139