Page 12 - Geografia. 881340_podrecznik
P. 12
Ziemia to nie centrum wszechświata
Od wielu tysięcy lat ludzie próbowali tłumaczyć zjawisko wędrówki
Słońca po niebie i zmian jego położenia w ciągu roku. W starożyt-
ności powszechnie przyjmowano model geocentryczny (od grec-
kiego słowa geo, czyli Ziemia i łacińskiego centrum – środek), zgodnie
z którym w centrum wszechświata znajduje się nieruchoma Ziemia,
a wokół niej krążą Słońce, Księżyc, planety i gwiazdy. Model ten,
choć niezgodny z rzeczywistością, pozwalał jednak na poprawne
obliczenia dotyczące ruchu ciał niebieskich.
W XVI wieku prace polskiego astronoma, Mikołaja Kopernika
1.3 Strona z dzieła Mikołaja (il. 1.3), a następnie Galileusza, astronoma włoskiego, przekonały
Kopernika, wydanego w 1543 r. świat nauki do przyjęcia modelu heliocentrycznego (od greckiego
O obrotach sfer niebieskich, słowa helios – Słońce). W tym modelu Słońce i planety tworzą Układ
w którym został opisany model Słoneczny. W centrum układu znajduje się Słońce, a Ziemia wraz
heliocentrycznej budowy z innymi planetami je okrąża.
Układu Słonecznego Wokół Słońca – dzięki sile przyciągania grawitacyjnego obiektów,
czyli grawitacji – krąży osiem planet. Planety przemieszczają się
wokół Słońca (czyli wykonują ruch obiegowy) po torach nazywa-
Orbity planet – tory, po których nych orbitami, które mają kształt elipsy, to znaczy spłaszczonego
planety się poruszają. okręgu. Najbliżej Słońca znajdują się cztery planety wewnętrzne:
Merkury, Wenus, Ziemia i Mars – są one skaliste. Pozostałe
Ciekawe! to gazowe olbrzymy (planety zewnętrzne) bez stałej powierzchni:
Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Wokół prawie wszystkich planet
Układu Słonecznego łącznie krąży blisko 200 księżyców. Część
z nich przypomina małe skaliste planety. Wokół Ziemi krąży jeden
Księżyc (wyróżniamy go w pisowni wielką literą, il. 1.4).
Do mniejszych obiektów krążą-
cych wokół Słońca zalicza się
tzw. planety karłowate (np. Plu-
tona, Ceres), planetoidy (małe
skalne obiekty, zwane też aste-
roidami) oraz komety (obiek-
ty składające się z pyłu, lodu
i odłamków skalnych, poruszają-
ce się po wydłużonych orbitach).
Kiedy komety (na zdjęciu) zbliża-
ją się do Słońca, pod wpływem 1.4 Z Ziemi możemy obserwować tylko jedną stronę Księżyca. Dzieje się tak,
ciepła powstają tzw. warkocze ponieważ obrót Księżyca wokół własnej osi trwa tyle samo, co okrążenie przez
zbudowane z pyłu i gazu. niego Ziemi. Cykliczne zmiany jego oświetlenia nazywamy fazami
10
0702_881340_Geografia_6_.indd 10 04.07.2019 11:34:02
