Page 27 - 881216_polski_pod_kl6_cz_1

imię. Podobnie jest z poleceniami typu: „Nie myśl o zielonym”, „Nie
możesz pomyśleć o liczbie cztery” – choćbyśmy nie wiadomo jak
bardzo się starali i tak o tym pomyślimy.
Polecenia te mają takie samo znaczenie jak polecenie „nie myśl
o różowym słoniu” i „nie myśl o białym niedźwiedziu”. Są to me­ 1 George Lakoff [czyt. dżordż
chanizmy, które obecnie wykorzystywane są w psychologii bądź lejkof] (ur. 1941) – językoznawca,
polityce. Pisali o nich George Lakoff oraz Benjamin Bergen , profesor na Uniwersytecie Kali-
2
1
a jeszcze wcześniej Lew Tołstoj i Fiodor Dostojewski . Psycholo­ fornijskim w Berkeley
4
3
gowie, podobnie jak socjologowie, językoznawcy czy politolodzy, 2 Benjamin Bergen – języko-
wykazują możliwości odwracania i przykuwania uwagi do wy­ znawca, profesor na Uniwersy-
branych spraw dzięki odpowiedniemu formułowaniu wypowie­ tecie Kalifornijskim w San Diego
dzi. Ostatecznie jednak udowodnił to profesor Daniel Wegner , 3 Lew Tołstoj (1828–1910) – po-
5
przeprowadziwszy eksperyment, w którym nakazywał uczestni­ wieściopisarz, krytyk literacki,
kom, by nie myśleli o białym niedźwiedziu. Badanym nie uda­ pedagog, autor powieści, m.in.
ło się wykonać tego polecenia, a wręcz przeciwnie – uporczywie Anna Karenina
myśleli o tym, o czym myśleć im zakazano. Badacz nazwał to me­ 4 Fiodor Dostojewski (1821– 1881)
chanizmem odbicia. – powieściopisarz, myśliciel, au-
W powyższych sytuacjach mózg działa podobnie jak w przykła­ tor wielu powieści, m.in. Zbrod-
dach z części Podejmij temat – zamiast się „nie denerwować”, najpierw nia i kara
zaczyna się denerwować, a następnie próbuje to „denerwowanie” 5 Daniel Merton Wegner (1948–
opanować. Tak więc dziecko powiedziało „denerwuj się”, chociaż 2013) – amerykański psycholog
tak naprawdę chciało wywołać efekt odwrotny. Lepiej jest formuło­ społeczny, zajmował się m.in.
wać tego rodzaju komunikaty bez negacji, czyli bez użycia słowa nie, zagadnieniami kontroli umysłu
np. „Kochani, uspokójcie się”.

1. Zastanówcie się i porozmawiajcie o tym, dlaczego –
waszym zdaniem – profesor Daniel Wegner użył nazwy:
mechanizm odbicia.

2. Wypisz z powyższego tekstu do zeszytu wszystkie wyrazy
z partykułą. Napisz, jaką pełni ona funkcję w każdym z wypisanych Partykuła – wyraz nieodmien-
przykładów. ny, który zmienia treść innego
wyrazu lub całego zdania,
3. Powiedz, z jakimi wyrazami w tekście łączyła się partykuła nie. tworzy przeczenia, pytania,
Co pamiętasz na temat tej części mowy?
przypuszczenia, rozkazy lub ży-
4. Z wyrazami łączącymi się w powyższym tekście z partykułą nie czenia oraz wzmacnia przekaz.
ułóż zdania i napisz je w zeszycie. Następnie przekształć je według Wyróżniamy partykuły ograni-
wzoru w komunikaty pozytywne (pozbawione przeczenia). czające: tylko, jedynie; przeczą-
Wzór: Nie pobrudź stołu podczas jedzenia. – Zachowaj czystość
przy stole. ce: nie, ani, wcale, ni; pytającą:
czy, przypuszczające: by, bym,
5. Ze zdań ułożonych w poprzednim ćwiczeniu wypisz czasowniki z nie. byś, byśmy, byście; rozkazują-
Określ ich formę gramatyczną.
ce: niech, niechaj, oby, żeby;
wzmacniające: -no, -ż, -że, ale.

25

0717_881216_polski_kl6_cz_1_DRUK.indd 25 17.07.2019 20:08:54