Page 28 - 881216_polski_pod_kl6_cz_1
P. 28
Nie myśl o czasowniku!
Czasowników używamy, aby wyrazić to, co ktoś lub coś robi lub w jakim
stanie się znajduje.
Czasowniki osobowe odmieniają się przez:
a) osoby – trzy w liczbie pojedynczej: 1. ja, 2. ty, 3. on/ona/ono i trzy w liczbie
mnogiej: 1. my, 2. wy, 3. oni, one, np. śpiewam, śpiewasz, śpiewa, śpiewa-
my, śpiewacie, śpiewają,
b) liczby – pojedynczą i mnogą – np. idzie, idą,
c) rodzaje – męski, żeński, nijaki, męskoosobowy lub niemęskoosobowy
(np. pisał, pisała, pisało, pisaliśmy, pisałyśmy). Rodzaj wskazujemy tylko
w formach czasu przeszłego (np. grałem, grałam), przyszłego złożonego
(np. będzie grał, będzie grała) oraz trybu przypuszczającego (np. grali-
byśmy, grałybyśmy),
d) czasy – teraźniejszy, przeszły, przyszły (np. jem, jadłem, jadłam, będę
jadł, będę jadła),
e) tryby – oznajmujący, przypuszczający, rozkazujący (np. grasz, grałbyś/
grałabyś, graj).
Czasowniki mają również aspekt: dokonany (np. napisali) lub niedokonany
(np. pisali).
Oprócz bezokoliczników 6. Porównaj czasowniki podane w parach. Powiedz, czym się różnią.
(np. kupić, upiec) i form Zwróć uwagę, które z nich wskazują na wykonawcę czynności,
zakończonych na -no lub -to a które na niego nie wskazują.
(np. kupiono, umyto), wśród
czasowników nieosobowych WYWIEŹLI – WYWIEZIONO ZAPIĄŁEM – ZAPIĘTO
wyróżniamy też formy błyska
się, wydaje się, a także dość
nietypowe czasowniki: można,
trzeba, warto.
KUPIŁA – KUPIONO
Czasowniki te odmieniają się
przez czasy i tryby (np. błyskało
się, błyska się, błyśnie się, 7. Odmień czasowniki przez osoby według podanych wskazówek.
błyskałoby się, niech się błyśnie, Następnie z każdym z nich napisz w zeszycie po jednym zdaniu,
można było, można, można które będzie zawierało partykułę przeczącą nie, i po jednym –
będzie, można by, można z partykułą przypuszczającą by.
byłoby). umieć – czas teraźniejszy, tryb oznajmujący
włączyć – tryb przypuszczający, rodzaj męski i męskoosobowy
8. Utwórz formy trybu przypuszczającego i czasu przeszłego
podanych czasowników nieosobowych. Z każdą z nich ułóż i zapisz
w zeszycie zdanie.
Wzór: trzeba by, trzeba było, np. Trzeba by w końcu coś zjeść.
warto szkoda
26
0717_881216_polski_kl6_cz_1_DRUK.indd 26 17.07.2019 20:08:54
