Page 16 - 881426 _geografia_kl8_www_

Obszar bezodpływowy – teren, Kontrasty wód powierzchniowych
z którego wody nie spływają do morza
ani oceanu, ale np. do jeziora; niekiedy Rzeźba terenu i klimat Azji kształtują sieć wód powierzchniowych tego
kończą swój bieg na pustyni. kontynentu. Większość dużych rzek ma początek w górach w środkowej czę-
ści lądu, a kończy swój bieg w wodach Oceanów: Arktycznego, Spokojnego
i Indyjskiego (il. 1.1). Wiele rzek w północnej części kontynentu zimą zamarza
(np. Lena, Ob). Stają się wówczas szlakami komunikacji samochodowej.
Około 1/4 powierzchni Azji stanowią obszary bezodpływowe. Przez część
Wyszukaj na mapie 1.1 lub w atlasie po
kilka rzek, które niosą wody do czterech z nich płyną rzeki (np. Syr-daria i Amu-daria, il. 1.1), które niosą wody z gór
różnych oceanów. Sprawdź, gdzie mają do jezior. Na kontynencie są liczne tereny pustynne i półpustynne (np.
swoje źródła. W jaki sposób lokalizacja pustynia Gobi w Mongolii i Chinach, znaczna część Półwyspu Arabskiego,
tych źródeł wpływa na stan wody w cią- il. 1.1), a także ubogie w wodę (np. Wyżyna Irańska, Wyżyna Mongolska).
gu roku? Jednocześnie rozległe obszary tajgi syberyjskiej pokrywają bagna i mokra-
Doliny azjatyckich rzek: Indusu, Tygrysu dła utrudniające komunikację latem. W Azji występują zarówno jeziora
i Eufratu, Huang He (Rzeki Żółtej) to ob-
szary, na których rozwinęły się najstarsze słodkie (np. Bajkał w Rosji), jak i słone (np. Jezioro Aralskie w Kazachstanie
cywilizacje w Azji. Dowiedz się o nich i Uzbekistanie). Woda jeziora Bałchasz (w Kazachstanie) w części zachodniej
więcej, korzystając z dowolnych źródeł. jest słodka, a w części wschodniej – słona (il. 1.1).

W skrócie Czy już umiesz? Sprawdź!

Azja jest kontynentem olbrzymich kontrastów, np. 1 Oblicz różnicę wysokości między szczytem Mount
Everestu a linią brzegową Morza Martwego.
z ukształtowania powierzchni: najwyższe góry Dowiedz się z dowolnych źródeł, czy któryś kontynent
i najwyższy szczyt świata, najniżej położona ma większą różnicę między najwyższym a najniższym
depresja i głębokie rowy oceaniczne; punktem na swoim terenie.
z klimatu: miejsca o średniej dobowej temperaturze
powietrza poniżej –40°C i powyżej +40°C, suche 2 Sprawdź na mapie płyt tektonicznych (il. 1.3 lub
pustynie i obszary o najwyższych rocznych sumach w atlasie) miejsca, gdzie granica płyt przebiega
opadów atmosferycznych; na lądzie w różnych częściach świata. Jakie zjawiska
z roślinności: obszary pustynne, północne krańce i procesy występują na tych terenach? Gdzie można
o niewielkiej różnorodności roślinności i wilgotne obserwować takie miejsca w Europie i gdzie poza nią?
lasy równikowe na południowym wschodzie;
z wód powierzchniowych: potężne rzeki i rozległe 3 Na podstawie mapy płyt tektonicznych i wiedzy o ich
obszary bezodpływowe, jeziora słodkie i słone, ruchu określ, gdzie na świecie powinny występować
rozległe tereny bagniste i pustynie; rowy oceaniczne. Następnie sprawdź trafność swoich
z obszarów o różnej aktywności sejsmicznej przewidywań na ogólnogeograficznej mapie świata.
i wulkanicznej: bardzo aktywne na styku kilku
płyt litosfery (płyt tektonicznych) – w południowej 4 W dowolnych źródłach wiedzy wyszukaj informacje
i wschodniej Azji, i nieaktywne – w środkowej dotyczące co najmniej trzech – innych niż podane
i północnej części. w temacie lekcji – kontrastach geograficznych w Azji.

Wzdłuż strefy granicznej płyty pacyficznej występuje 5 Znajdź w internecie lub w atlasie mapę zlewisk Azji.
najwięcej czynnych wulkanów i obserwuje się Oszacuj lub dowiedz się, jak duża część kontynentu
większość trzęsień ziemi na naszej planecie. Strefę tę jest obszarem bezodpływowym. Wskaż jedną rzekę,
nazwano Pacyficznym Pierścieniem Ognia. która płynie przez obszary bezodpływowe, inną niż
w podręczniku. Prześledź jej bieg od źródeł do ujścia.
Jeżeli trzęsienie ziemi lub wybuch wulkanu następuje
pod wodą, może to doprowadzić do powstania fal 6 Wyjaśnij, dlaczego południowe stoki Himalajów są
tsunami, które mają dużą siłę niszczenia na wybrzeżach. porośnięte bujną roślinnością, a północne – ubogą.

14